История наслега

Боотуры Тыгын Дархана поймали сына  Кытаанах Хаталы на заречных землях. Сына звали Батас Мөндүкээн, он девять лет работал слугой у Тыгына Дархана. Легенда гласит то что Батас Мөндүкээн украл дочку у Тыгына (другая легенда гласит что украл служанку Тыгына) и переплывают реку Лена обосновываются на родине Батаса. Сам Батас Мөндүкээн был очень сильным и ловким тем самым наводя страх Тыгын Дархану. У Батаса Мөндүкээнэ рождаются 9 сыновей. Одного из них называет Тыараһа. И тем самым от сына Тыараһа происходит Тыарасинский наслег.

Тыараһа былыргыта

Дыгын Дархан боотурдара өрүс илин эҥэригэр тахса сылдьан, Кытаанах Хаталы оҕото тайаҕы эккирэтэн кытылга киирбитин саба баттаан, тутан ылан, тойонноругар киллэрэн биэрбиттэр. Бу оҕо аата Батас Мөндүкээн диэн эбит. Кини Дыгыҥҥа тоҕус сыл хамначчыттаан баран, тойон кыыһын (сорох үһүйээҥҥэ хамначчыт кыыһын) күрэтэн таһааран дойдутугар олохсуйар. Кус быһый, ат бөҕөс Батас Мөндүкээнтэн Дыгын куттанан тыыппат, Батас Мөндүкээн 9 уол оҕолонор. Бу уолаттар улаатан, туспа баран, чугастааҕы нэһилиэктэрин төрүттэрпинэн буолаллар. Биир Тыараһа диэн уоллааҕыттан Тыараһа нэһилиэгэ үөскээбитэ үһү.

Административный центр- село Кыйы

Площадь – 742,85 кв.км.

Расстояние до центра улуса -45 км.

Население — 696 чел. (2025 г.)

Село Кыйы основано в 1930 году над одноименным озером при укрупнении коллективных хозяйств. Ранее территория села была заселена несколькими дворами. Издревле территория села являлась местом примыкания земель Лебейского, Негмяситского и Бегесского родов Тыарасинского наслега.

До 1976 года являлся Тыарасинским наслегом Ботурусского (ныне Таттинского) улуса

Население -696 чел. (по состоянию на 1 января  2025 г.)