Тохсунньу – таҥха ыйа

❄️Итэҕэл быһыытынан, Таҥха диэн дьылҕа таҥарата буолар. Кини сиргэ түһүүтүн былыр кыһыҥҥы күн туруутун кытта сибээстииллэрэ. Ити быһа барыллаан ахсынньы 22-23 күнүгэр бэлиэтэнэр.
Кини Билгэ Хаанныын бииргэ кэлэр уонна  олунньу ый 18 күнүгэр диэри сылдьар. Билгэ Хаан уонна Таҥха сэттис халлаан үрдүк Айыылара буолаллар.
Таҥха Хаан киһи айылҕа ханнык эргииригэр түбэһэ төрөөбүтүнэн сыһыаран, киһи дьылҕатын быһаарар. Онон Таҥха киһи таайар, сэрэйэр күүстэрин кытта сибээстээх. Айыы үөрэҕэ этэринэн, Таҥха киһи дьылҕатын билгэлиир ньымалары түмэр. Онуоха киһи күн, дьыл үгэс эргииригэр түбэһэ төрөөһүнэ улахан суолталаах.
Тохсунньу ыйга төрөөбүттэр. Тоһуттар тымныы аанннаан, айылҕа иһийэн турдаҕына күн сирин көрбүттэр дьыл бу тыйыс кэмигэр дьүөрэлии чуумпулар, кэрэлэр. Дьоҥҥо – сэргэҕэ болҕомтолоохтор.

Тохсунньу оҕолорун айыылара – аанньаллара арчылыы, араҥаччылыы сылдьаллар, туох эмэ кыһалҕа тирээтэҕинэ, тутатына көмөлөһө. Быыһыы охсоллор.

Сүллүүкүн диэн тугуй?

❄️Дьиҥэр, биһи сүллүүкүн диэн хайдаҕын билбэппит. Остуоруйаҕа көрөн, нууччалартан истэн, абааһыга майгынныыр сибиинньэ муруннаах, муостаах, туйахтаах, кутуруктаах, уопсайынан, киһитэ да, сүөһүтэ да биллибэт баҕайыны саныы түһэбит.

Саха сүллүүкүнэ, дьиҥэр, муоһа, кутуруга, туйаҕа суох. Баҕа курдук дьаллайбыт айахтаах, үксүгэр тараҕай эбэтэр уу салахайа баттах дуомнаах буолара эбитэ үһү. Сүллүүкүттэр тахсар кэмнэригэр халлаан биллэрдик тымныйар.

Тохсунньуга сүллүүкүттэр тахсан үөр-сүүрүк тардыалаһар кэмнэригэр, абааһылар аймахтаһар ыйдара диэн уруурҕаһыыны оҥорботтор этэ. Сүллүүкүн тахсар кэмигэр ханнык да таҥаһы таһырдьа ыйаабаттар. Таҥастаах киһи кутун-сүрүн сүллүүкүттэр илдьэ бараллар диэн.

Эргэ саҥа дьыл кэлиэн үс хонук инниттэн кыыһырсыа, этиһиэ, үөхсүө, мордьооттоһуо, уоруо-талыа, куһаҕаннык тыллаһыа, аньыыны оҥоруо, киһини хомотуо суохтааххын. Манна этиллибити этириэс кэстэххэ, Саҥа дьыл саҕаланыаҕыттан онтон-мантан боруоктаһа, уордайа, дьону кэлэтэ эрэ сылдьар буолаҕын.

❄️Ороһуоспа киэһэ аан бастаан үлэһит сүллүүкүттэр тахсаллар. Олор тахсан уот оттоллор, кэлин үс-хас хонугунан сүллүүкүн бииһин-ууһа бүтүннүүтэ оҕолуун-аймахтыын үлтү сүөкэнэн тахсар үһү.

Сорохтор сүллүүкүн тахсаатын кытта сэрэбиэйдэнэри боболлоро, “үлэлии тахсыбыт үөдэттэри сүгүн үлэлэт” диэн буолара. Оттон сорохтор этэллэринэн, үлэһит сүллүүкүттэр саамай кырдьыктаах билгэлээһини оҥороллор эбит. «Оҕолоро-аймахтара таҕыстахтарына, ый-хай быыһыгар сүгүн сэрэбиэй тахсыбат” дииллэрэ.

Туһаныллыбыт литература:

Саха ыалын халандаара